Dalak Büyümesi Nedir? Ne İşe Yarar?

07 Mayıs 2025

Dalak Nerede Bulunur?

Dalak, vücudumuzda karın bölgesinin sol üst kısmında yer alır. Mide ve diyaframın hemen altında, kaburga kemiklerinin arkasında bulunan bu organ, avuç içi büyüklüğünde ve morumsu bir yapıya sahiptir. Dalak, kanın filtre edilmesinde, bağışıklık sisteminin güçlenmesinde ve bazı hüçrelerin depolanmasında büyük rol oynar.

Dalak Ne İşe Yarar?

Dalak, bağışıklık sistemi ve kan dolaşımı üzerinde önemli roller üstlenen hayati bir organdır. Vücudun sol üst karın bölgesinde, mide ve diyaframın altında yer alır.Genellikle avuç içi büyüklüğündedir ve normal şartlarda hissedilmez. Vücudun hastalıklara karşı savunmasında ve kan hücrelerinin dengelenmesinde aktif rol oynar.

• Kanı Filtreler: Yaşlanan hasar gören veya işlevini yitirmiş kırmızı kan hücrelerini tanır ve onları dolaşımdan uzaklaştırır. Bu işlem, kanın sağlıklı ve işlevsel hücrelerle dolu kalmasını sağlar. Aynı zamanda dalak, kan içinde dolaşan yabancı maddeleri ve toksinleri de filtre ederek enfeksiyon riskini azaltır.
• Bağışıklık Destekler: Dalakta lenfosit adı verilen beyaz kan hücreleri bulunur. Bu hücreler, vücuda giren virüs, bakteri ve parazit gibi zararlılara karşı savunma üretir. Aynı zamanda dalak, antikor üretiminde görev alarak vücudun bağışıklık yanıtını düzenler. Bu nedenle dalak, enfeksiyonlara karşı ilk savunma hattında yer alır.
• Demir Depolar: Yaşlanmış kırmızı kan hücreleri parçalandığında, içerdikleri demir geri dönüştürülür. Dalak bu demiri alır, depolar ve gerektiğinde vücuda yeniden kullanılmak üzere sunar. Bu mekanizma, demir eksikliğinin önlenmesine katkı sağlar ve kemik iliğinde yeni kan hücresi üretimini destekler.
• Kan ve Trombosit Deposu Görevi Görür: Dalak, belli miktarda kan ve pıhtılaşma hücresi olan trombositleri depolar.Ani kan kaybı, travma ya da ciddi yaralanma durumlarında bu rezerv devreye girerek vücudun hayatta kalma şansını arttırır.Özellikle pıhtılaşma bozukluklarında dalakta trombosit birikimi önemli bir rol oynar.

Dalak Büyümesi (Spelenomegali) Nedir?

Dalak büyümesi, tıbbi adıyla splenomegali, dalak boyutunun normalin üstünde büyüdüğü bir durumu ifade eder. Bu durum dalak fonksiyonlarının bozulmasına ve çeşitli sağlık problemlerine yol açabilir. Dalak, büyüdükçe çevresindeki organlara baskı yaparak ağrı ve rahatsızlık yaratabilir.

Dalak Büyümesi Neden Olur?

Dalak büyümesinn birçok farklı nedeni olabilir.

• Enfesiyonlar: Özellikle viral hastalıklar (örneğin mononükleoz) ve bakteriyel enfeksiyonlar dalak büyümesine yol açabilir.
• Kan Hastalıkları: Anemi, lökemi veya kanser gibi kan hastalıkları dalak büyümesine neden olabilir.
• Karaciğer Hastalıkları: Siroz ve karaciğer yetmezliği, kanın düzgün şekilde filtre edilmemesine ve dalak büyümesine neden olabilir.

Dalak Büyümesi Belirtileri Nelerdir?

Dalak büyümesi, bazen belirgin bir şekilde hissedilmese de, büyüdükçe bazı belirtiler kendini gösterebilir.

• Sol Kaburgada Ağrı: Dalak büyüdükçe kaburgalara baskı yaparak ağrıya neden olabilir.
• Karın Şişliği: Dalak büyüdüğünde, karın sol üst kısmında şişlik hissedebilir.
• İştah Kaybı: Büyüyen dalak mideye baskı yaparak iştah kaybına yol açabilir.
• Yorgunluk: Dalak büyümesi, vücutta enfeksiyona mücadeleye katkı sağlarken yorgunluk hissine neden olabilir.
• Ateş: Özellikle enfeksiyon kaynaklı dalak büyümesinde ateş yükselmesi görülebilir.

Dalak Büyümesi Teşhisi Nasıl Konulur?

Dalak Büyümesi, birçok farklı hastalığın belirtisi olabilir. ve genellikle sinsi ilerler. Bu nedenle dalak büyümesi, çoğu zaman başka bir şikayetle doktora başvurulduğunda veya rutin kontroller sırasında fark edilir. Teşhis süreci, dikkatli bir klinik değerlendirme ve bir dizi laboratuvar ve görüntüleme testiyle yapılır.

Fiziksel Muayene: 

Doktor, karın muayenesi sırasında dalakta büyüme olup olmadığını değerlendirmek için hastanın sol üst karnına elle bastırarak muayene yapar. Normal şartlarda dalak elle hissedilmez. Ancak dalak büyüdüğünde alt kenarı kaburga kemiklerinin altından çıkarak ele gelebilir. Büyüklük ileri düzeydeyse, hasta karın ağrısı, dolgunluk hissi veya erken doyma gibi şikayetlerle başvurabilir.

Kan Testleri:

Dalak büyümesinin tanısında en sık kullanılan testlerden biri tam kan sayımıdır(CBC).

Bu testle aşağıdaki durumlar araştırılır.

• Anemi (kansızlık): Dalak, kırmızı kan hüzrelerini normalden fazla yıkabilir.
• Lökopeni: Beyaz kan hücrelerinin düşüklüğü, enfeksiyonlara yatkınlığa işaret eder.
• Trombositopeni: Trombosit düşüklüğü , dalakta fazla miktarda hücre tutulduğunun göstergesidir.

İnflamasyon belirteçleri, karaciğer fonksiyon testleri, viral taramalar (EBV, CMV, Hepatit), bağışıklık sistemi testleri gibi ek kan analizleriyle altta yatan neden araştırılır.

Görüntüleme Yöntemleri:

Dalak büyüklüğünü kesin olarak saptamak ve diğer karın içi organlarla ilişkisini değerlendirmek için görüntüleme yöntemleri kullanılır:

Abdominal Ultrasonografi (USG): 

İlk tercih edilen, kolay ve zararsız bir yöntemdir. Dalak büyüklüğü santimetre cinsinden ölçülür.

Bilgisayarlı Tomografi (BT):

Dalaktaki kitleler, kistler veya travma sonrası oluşan değişiklikleri daha net gösterir.

Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR):

Dalak yapısındaki damarlar, yumuşak doku değişiklikleri ve tümör şüphesi varsa tercih edilebilir.

Dalak Büyümesi Nasıl Geçer?

Büyümenin nedenine bağlı olarak değişir:

Enfeksiyon Tedavisi: Eğer dalak büyümesi enfeksiyon kaynaklıysa, antibiyotik veya antiviraltedavi uygulanabilir.

Kan Hastalıkları Tedavisi: Kan hastalıklarına bağlı büyüme durumda, hastalığa yönelik tedavi gereklidir.

• Bağışıklık Hastalıkları Tedavisi: Otoimmün hastalıklar tedavi edilerek dalak büyümesi kontrol altına alınabilir.
• Cerrahi Müdahale: Eğer dalak çok büyümüşse ve diğer tedavilere geçmiyorsa, splenektomi(dalak alma) yapılabilir. 

Dalak Büyümesi Bebeklerde ve Çocuklarda Nasıl Değerlendirilir?

Bebeklerde ve çocuklarda dalak büyümesi, genellikle bağışıklık sistemiyle ilgili problemler veya enfeksiyonlardan kaynaklanır.Eğer bebekte dalak büyümesi gözlemleniyorsa, bir sağlık profesyoneline başvurulmalıdır.Çocuklarda ise özellikle enfeksiyon hastalıkları ve kan hastalıkları dalak büyümesinin yaygın sebeplerindendir.

Dalak Alınabilir Mi?

Splenektomi adı verilen dalak alma ameliyatı, dalak büyümesinin tedavi edilemediği veya vücutta zararlı hale geldiği durumlarda uygulanır. Bu işlem sonrasında dalak alınır, ancak kişinin bağışıklık sistemi bir süre daha zayıf kalabilir.Dalak alındıktan sonra,enfeksiyonlara karşı daha dikkatli olunması gerekebilir.