El Ayak Hastalığı Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavi Yöntemleri

20 Ocak 2025

El Ayak Hastalığı Nedir?

El ayak hastalığı ya da diğer bilinen adıyla el ayak ağız hastalığı, genellikle 5 yaş altı çocuklarda, nadiren de yetişkinlerde görülebilen döküntü ile karakterize bir viral enfeksiyondur. Hastalık ateş ve el, ayak ve ağızda döküntü ile kendini gösterir. Döküntüler nadiren diz, dirsek, kalça ve genital bölgede de olabilir.

Yaz ve sonbahar dönemlerinde daha sık gözlenir. İnsandan insana direkt temasla, solunum yolundan damlacıkla, ellerle ve dışkı yoluyla bulaşabilir.

El ayak hastalığından korunmak için hijyen kurallarının uygulanması büyük önem taşır. Sık sık elleri yıkamak, hasta kişilerin eşyalarını kullanmaktan kaçınmak, enfekte olmuş kişilerle yakın temasta bulunmamaya dikkat etmek ve hastalığın yayılmasını önlemek için hijyenik önlemleri uygulamak önemlidir.

 

El Ayak Hastalığı Neden Olur?

El ayak hastalığı poliovirüs, koksaki virüs ve eko virüs gibi virüslerden oluşan enterovirüs ailesinin neden olduğu bir hastalıktır. En fazla neden olan virüsler enterovirüs 71 ve koksaki virüs A16’dır. Fakat nadiren olsa da diğer enterovirüsler de hastalığa sebebiyet verebilir.

İnsandan insana doğrudan temas yoluyla bulaşır. Hastalığa sebebiyet veren bu virüsler boğaz bölgesinde, burun bölgesinde, dışkıda ve döküntülerin içindeki sıvılarda bulunmaktadır. Dolayısıyla dışkı, oral yolla ve lezyonlara direkt temas ile insandan insana bulaşabilir. Daha çok çocuklarda görülür. Kreş, okul gibi kalabalık ortamlarda hızla yayılabilir. Hastalığın özellikle birinci haftasında bulaştırıcılık oranı oldukça yüksektir ve şikâyetler geçtikten sonra da hastalar bir süre daha taşıyıcı olarak kalabilirler. Bu nedenle hastalık tamamen geçene kadar hastaların izole yaşamalarında fayda vardır.

 

El Ayak Hastalığı Belirtileri Nelerdir?

El ayak hastalığı belirtileri, genellikle boğaz ağrısı, ateş, halsizlik ve iştahsızlıkla başlar. Ateşin başlamasını takiben 2-3 gün içerisinde ağız çevresinde aft benzeri ağız lezyonları meydana gelir. El ve ayaklardaki döküntüler, ağız lezyonları ile birlikte veya 1-2 gün sonra ortaya çıkar. Kırmızı lekeler olarak başlar ve sonrasında su toplar. Nadiren diz, dirsek, kalça ve genital bölgede de döküntüler görülebilir. Ağız çevresindeki lezyonlardan kaynaklanan yutma güçlüğü ve dolayısıyla sıvı alımında azalma olabilir. Hastaların hepsinde döküntüler aynı olmayabilir; bölgesel olarak sınırlı bir alanda kalabilir.

 

El Ayak Hastalığı Tanısı Nasıl Konulur?

El ayak hastalığının tanısı genellikle semptomların ve fizik muayenenin değerlendirilmesi ile konulur. Pediatrik hekim tarafından öncelikle çocuğun hastalık öyküsü dinlenir, ardından fizik muayene yapılır. Genellikle tipik semptomlara dayanarak klinik olarak teşhis edilebilir. Ancak, belirsiz durumlarda veya diğer enfeksiyonları dışlamak amacıyla pediatrik hekim kan testleri, boğaz kültürü veya dışkı örneği gibi laboratuvar testleri isteyebilir ve bu testlerin sunucu ile teşhis koyabilir.

 

El Ayak Hastalığı Tedavisinde Kullanılan Yöntemler Nelerdir?

El ayak hastalığının spesifik antiviral tedavisi yoktur. Hastalık için özel bir ilaç bulunmamaktadır. Belirtiler genellikle 7 ila 10 gün içerisinde geçer. Çoğunlukla semptomatik ve destekleyici tedavileri içerir. Ateş düşürücü ilaçlar, ağız yaralarını tedavi etmek için ağız gargaraları ve ağrı kesiciler şikâyetlerin giderilmesinde yardımcı olabilir. Bu dönemde iştah kaybı ve susuzluk olabileceğinden sıvı tüketimi artırılmalı, lif oranı yüksek, probiyotik gıdalar tüketilmelidir. Hastalığın yayılmasını önlemek için el yıkama, hijyenik yaşam alanlarını sağlama ve enfekte olan kişilerin temasını sınırlama uygulamaları önemlidir.

Hastalık genellikle hafif seyreder ancak nadir durumlarda menenjit, ensefalit, myelit ve solunum sistemi gibi komplikasyonlara da rastlanabilmektedir. Komplikasyon gelişmemesi açısından erken semptomatik ve destekleyici tedaviler uygulanmalıdır.

 

El Ayak Hastalığı Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

• El ayak hastalığı bulaşıcı mı?

Evet, bulaşıcılığı yüksek bir hastalıktır, özellikle enfekte kişilerin salgılarının veya dışkılarının temas ettiği yüzeylere dokunulduktan sonra ellerin ağıza, buruna veya göze temas etmesiyle yayılır. Ayrıca, öksürük veya hapşırıkla yayılan damlacıkların solunması da bulaşmayı sağlayabilir.

• El ayak hastalığı bulaşıcılık süresi nedir?

El ayak hastalığı bulaşıcılık süresi genellikle virüsün vücuttan atılımı ve semptomların tamamen ortadan kalkmasıyla ilişkilidir. Bireyden bireye farklılık gösterebilir, ancak genellikle bulaşıcılık süresi ortalama 7 gündür.

• Bebeklerde el ayak hastalığı nasıl olur?

Bebeklerde el ayak hastalığı diğer yaş gruplarına kıyasla daha sık görülebilir. Bebeklerin bağışıklık sistemleri tam olarak gelişmediği için enfeksiyonlara karşı daha savunmasız olabilirler. Bebeklerde el ayak hastalığı belirtileri diğer yaş guruplarıyla benzerdir. Ateş, boğaz ağrısı, iştahsızlık, huzursuzluk, kabarcıklar, döküntüler ve yaralar bulunur. Bebeklerde genellikle ağız içi yaralar daha belirgindir. Bu nedenle beslenme ve emzirmede zorluk yaşanabilir.

• El ayak hastalığı kuluçka süresi nedir?

El ayak hastalığı kuluçka süresi genellikle 3 ila 7 gün arasında değişir, ancak bazı durumlarda kuluçka süresi daha kısa veya daha uzun olabilir.

• El ayak hastalığı nasıl geçer?

Genellikle kendiliğinden iyileşen bir hastalıktır ve çoğu vakada özel bir tedavi gerektirmez. Ancak semptomların şiddetli olduğu, uzun süre devam ettiği veya komplikasyonlar geliştiği durumlarda hekime başvurmak önemlidir.

• El ayak hastalığı yetişkinlere bulaşır mı?

Evet, yetişkinlere de bulaşabilir. Genellikle çocuklarda daha yaygın görülse de, her yaş grubunda ortaya çıkabilir. Özellikle yetişkinlerde, daha önce geçirilen enfeksiyonlardan dolayı bağışıklık kazanılmış olabilir, bu nedenle semptomlar daha hafif olabilir veya hiç semptom görülmeyebilir.

• Yetişkinlerde el ayak hastalığı nasıl olur?

Yetişkinlerde el ayak hastalığı çoğunlukla daha hafif seyreder veya hiç semptom göstermez. Bunun nedeni, yetişkinlerin daha önce benzer bir enfeksiyon geçirmiş olmaları ve bağışıklık sistemlerinin daha güçlü olmasıdır.

• Hamilelikte el ayak hastalığı nasıl olur?

Hastalık hamilelikte anne için genellikle ciddi bir risk taşımaz. Ancak, bazı durumlarda yüksek ateş ve ciddi semptomlar gelişebilir. Ayrıca, bazı araştırmalar hamilelikte el ayak ağız hastalığı geçiren annelerde nadir durumlarda gebelik komplikasyonlarına, özellikle erken doğuma neden olabileceğini göstermektedir.

• El ayak hastalığında ciddi komplikasyonlar görülür mü?

Genellikle hafif seyreden bir enfeksiyon olup, çoğu vakada ciddi komplikasyonlar gelişmez. Ancak, nadir durumlarda menenjit, ensefalit, myelit ve solunum sistemi gibi komplikasyonlar ortaya çıkabilir.

• El ayak hastalığı olanlar banyo yapabilir mi?

Evet, ancak banyo yaparken hijyenik önlemlere dikkat edilmelidir. Su sıcaklığı ılık hatta hafif serin olmalı, pH dengeli temizlik ürünleri tercih edilmelidir. Havlu, sabun, banyo süngeri gibi eşyalar kişisel olmalı, başkalarıyla paylaşılmamalıdır.

• El ayak hastalığı en çok kimlerde görülür?

En sık çocuklarda görülür. 5 yaş altı çocuklarda görülme sıklığı daha fazladır. Bunun nedeni, çocukların bağışıklık sistemlerinin henüz tam olarak gelişmemiş olması ve enfeksiyonlara karşı daha savunmasız olmalarıdır. Genellikle çocukların yaşadığı grup ortamlarında, örneğin kreşler, okullar veya oyun grupları gibi yerlerde salgınlar görülebilir ve hızlı yayılabilir.

• El ayak hastalığı iz bırakır mı?

Lezyonlar genellilkle 7 ila 10 gün içerisinde iz bırakmaksızın iyileşir.

• El ayak hastalığı kaşıntı yapar mı?

Evet, bazen kaşıntıya neden olabilir. Her ne kadar kaşıntı en yaygın semptomlarından biri olmasa da, bazı vakalarda kaşıntılı döküntüler veya kabarcıklar ortaya çıkabilir.

Kaşıntıyı hafifletmek için;

• Soğuk uygulama yapmak kaşıntıyı hafifletebilir ve rahatlama sağlayabilir.
• Cildi nemlendirici losyonlar veya kremle nemlendirmek, kaşıntıyı azaltabilir. Hafif ve kokusuz ürünler tercih edilmelidir.
• Kaşıntıya rağmen cildi kaşımaktan kaçınmak önemlidir. Kaşımak, cildin tahriş olmasına neden olabilir ve enfeksiyon riskini artırabilir.
• Ağız içi yaralar nedeniyle ağızda kaşıntı hissi olabilir. Ağız yıkamaları veya gargara solüsyonları kullanmak, ağızda rahatlama sağlayabilir.

 

 

Detaylı bilgi için Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları kliniğinden destek alabilirsiniz.